06 Οκτ Άρθρο Ν. Κωνσταντέλλου, Προέδρου και Διευθύνοντα Συμβούλου ICAP group of companies, για την Δυναμική των Εταιρικών Διαβαθμίσεων στο ΒΗΜΑ της Κυριακής

Η Δυναμική των Εταιρικών Διαβαθμίσεων και η Ανάπτυξη Τύπου V vs W

Η ελληνική οικονομία δείχνει να κερδίζει δυναμική κατά την προσπάθεια αποδρομής της πανδημίας. Οικονομία πρωτίστως υπηρεσιών, βαθιά θεμελιωμένη στην ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση, έδειξε ισχυρά αντανακλαστικά στο δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο του έτους, αξιοποιώντας την ήδη συμπιεσμένη δαπάνη από το 2020. Βραχυχρόνια, η διαφαινόμενη ανάπτυξη είναι τύπου V, ωστόσο το θεμελιώδες ερώτημα που ανακύπτει αφορά στη σταθερότητα αυτής της τάσης.

Η έξοδος της χώρας από την δημοσιονομική κρίση είχε την τύχη να συνδυαστεί με ευνοϊκές συνθήκες στις αγορές πιστώσεων, γεγονός που σε συνδυασμό με την αποκλιμάκωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, επέτρεψε μια νέα αρχή επέκτασης εταιρικής πίστης. Είναι αναμενόμενο οι νέες συνθήκες να συνεισφέρουν στη δυναμική της πιστοληπτικής διαβάθμισης των ελληνικών επιχειρήσεων, ωστόσο θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τη φυσική χρονική υστέρηση που λαμβάνει χώρα μέχρι την εμφάνιση του αποτυπώματος στις εταιρικές αποφάσεις και αποτελέσματα, καθώς και την ισχυρή διατάραξη λόγω της πανδημίας και των μέτρων σταθεροποίησης. Στο Γράφημα 1 παρατηρούμε την εξέλιξη των εταιρικών διαβαθμίσεών στην Ελλάδα το διάστημα 2018-2020 καθώς και το μερικό αποτύπωμα για το 2021, για ένα σταθερό διακλαδικό δείγμα περίπου χιλίων ελληνικών επιχειρήσεων.

Η διαφαινόμενη δυναμική ενίσχυσης κατηγοριών μεσαίας και σχετικά υψηλής διαβάθμισης και αποδυνάμωσης των χαμηλών κατηγοριών είναι σαφής. Ωστόσο η εσωτερική δυναμική μετακίνησης μεταξύ κατηγοριών, η οποία για τα έτη 2018-2020 έδειξε ισχυρές τάσεις αναβαθμίσεων οι οποίες υπερέβαιναν αυτές των υποβαθμίσεων, δεν φαίνεται να επαληθεύεται από τα στοιχεία πρώτου εξαμήνου του 2021. Είναι σαφές ότι οι επιδράσεις της πανδημίας οδηγούν σε μερική αναδιάρθρωση κλάδων, τα αποτελέσματα των οποίων θα μας συνοδεύουν τα επόμενα χρόνια με αυξημένες μετακινήσεις μεταξύ βαθμίδων.

Κεντρικό χαρακτηριστικό της κατανομής διαβαθμίσεων παραμένει ωστόσο η εν πολλοίς εμμονή στη θέση και το σχήμα, γεγονός το οποίο παραπέμπει στα δομικά χαρακτηριστικά της οικονομίας, το οποία παρά τη βαθιά κρίση και τη συσσώρευση σημαντικών μεταρρυθμίσεων τη τελευταία δεκαετία παραμένει σταθερό. Το ελληνικό επιχειρείν και η οικονομία εν γένει αναζητούν τη νέα βιώσιμη στρατηγική ενώ εξακολουθούν να εξαρτώνται από την αποτελεσματικότητα του κεντρικού κράτους. Τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά περισσότερο μας οδηγούν από μια βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη τύπου V σε μια μεσοπρόθεσμη τύπου W με ισχυρές τάσεις ασσυμετρίας.

Η αναζήτηση βιώσιμης ανάπτυξης στη διεθνή οικονομία είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς κρίσεων οι οποίες ακολούθησαν το τέλος του λεγόμενου great moderation period. Η περίοδος αυτή τελείωσε με την ύφεση του 2007 και την ηχηρή κατάρρευση της Lehman Brothers τo 2008, η οποία σηματοδότησε την κρίση των subprime στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, την παγκόσμια πιστωτική κρίση και λίγο αργότερα την κρίση δημόσιου χρέους στην περιφέρεια του ευρώ. Η σειρά των κρίσεων άφησε ισχυρό αποτύπωμα, όχι μόνο στην οικονομία από άποψη μεγεθών, αλλά πρωτίστως συμπεριφορικό: στην αλλαγή επιλογών οικονομικής πολιτικής, ρυθμιστικού πλαισίου, προτιμήσεων και λήψης αποφάσεων. Χαρακτηρίστηκε από (α) αυξημένη αποστροφή ως προς τον κίνδυνο (risk aversion) τόσο πιστωτών, επενδυτών όσο και λειτουργών οικονομικής πολιτικής, (β) αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, (γ) προτυποποίηση αποφάσεων στο πλαίσιο διαχείρισης κινδύνων και (δ) σχεδιασμό πολιτικών βιώσιμης χρηματοδότησης και ανάπτυξης.

Όπως είναι αναμενόμενο, οι Οργανισμοί Πιστοληπτικής Διαβάθμισης (CRAs) βρέθηκαν στο κέντρο της κριτικής, ιδίως για την αξιοπιστία των εκτιμήσεών τους για τίτλους δομημένης χρηματοδότησης (structured finance) όπως οι τιτλοποιήσεις, καθώς και τίτλους εθνικών κυβερνήσεων. Όπως είναι επίσης αναμενόμενο, η αιτία στο φαύλο κύκλο originate-to-distribute δεν θα μπορούσε να είναι μονοδιάστατη, περιλαμβάνει μειωμένες αντιστάσεις ως προς τον κίνδυνο από πλευράς οικονομικής πολιτικής, εποπτείας, πιστωτών και επενδυτών.

Τα CRAs επανήλθαν στο προσκήνιο υπό το πρίσμα αυστηρών κοινών κανονισμών λειτουργίας και εποπτείας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοστάτησε με τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EC) No 1060/2009, ο οποίος επιβάλλει διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και λογοδοσία στη διαδικασία απόδοσης διαβαθμίσεων, ενώ προωθεί τη συνετή χρήση τους και τη διαχείριση κινδύνων, υπό την εποπτεία της ESMA.

Οι διαδοχικές πιστωτικές κρίσεις ωστόσο δεν άφησαν αποτύπωμα μόνο στη διάσταση των κινδύνων, αλλά συντέλεσαν – υπό την παρουσία περιβαλλοντικών και κοινωνικών κρίσεων – στο διεθνή συντονισμό ο οποίος κατέληξε στο πλαίσιο των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UN Sustainable Development Goals, 2015).

Η χρηματοδότηση βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί πια το ζητούμενο και οι νέες συνθήκες διαμορφώνουν ένα διευρυμένο ρόλο για τους Οργανισμούς Πιστοληπτικής Διαβάθμισης, ο οποίος ξεπερνά την αποκατάσταση της ασύμμετρης πληροφόρησης μεταξύ Πιστωτών/επενδυτών και επιχειρήσεων/εκδοτών τίτλων. Η ενσωμάτωση της βιωσιμότητας ως κεντρικό στόχο πολιτικής στην οικονομία μέσω εξειδικευμένων κριτηρίων Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής και Διακυβερνητικής βιωσιμότητας (ESG) οδηγεί στην ανάγκη, (α) εκτίμησης της επίδρασης παραγόντων ESG στον πιστωτικό κίνδυνο, αυτό που συνοπτικά θα ονομάζαμε ESG-informed Credit Ratings, (β) ανάπτυξης διαβαθμίσεων βιωσιμότητας, ESG Ratings, αναγνωρίζοντας επίσης το βαθμό συσχέτισης και αλληλεπίδρασης των δύο και (γ) την αξιολόγηση παράγωγων τίτλων συνδεδεμένων με τη βιωσιμότητα (sustainability-linked derivatives). Ένα Credit Rating Agency ολοκληρώνεται πλέον και ως Sustainability Rating Provider.

Το έτος 2011 αποτελεί εορταστικό ορόσημο για την ICAP. Η ICAP ιδρύθηκε το 1964 ως φορέας επιχειρηματικής πληροφόρησης, ενώ το 2011 πιστοποιήθηκε ως επίσημος Οργανισμός Πιστοληπτικής Διαβάθμισης, εποπτευόμενος από την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA). Ξεκινώντας με εταιρικές διαβαθμίσεις (corporate Ratings, 2011), η ICAP ανέπτυξε εξειδικευμένες μεθοδολογίες για τη διαβάθμιση χρεογράφων δομημένων συναλλαγών (structured Finance, 2020), ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη μια νέα γενιά υπηρεσιών, η οποία ενδεικτικά περιλαμβάνει:

• Διαβαθμίσεις Εταιριών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (European Corporate Ratings)
• Διαβαθμίσεις Κινδύνων ESG (ESG Ratings)
• Διαβαθμίσεις Επιχειρηματικών Κλάδων σε Πραγματικό Χρόνο (Real-Time Industry Ratings)
• Συμπεριφορικές Διαβαθμίσεις Μικρών Επιχειρήσεων (Behavioural Small Business Ratings)

Εορτάζοντας φέτος τα 10 χρόνια ως το πρώτο και μοναδικό CRA στην Ελλάδα, ατενίζουμε το μέλλον με ιδιαίτερη αισιοδοξία και δυναμισμό, ως ένας καινοτόμος οργανισμός, με θεσμικό ρόλο, στο επίκεντρο του επιχειρείν και της οικονομίας.